زندگینامه اِبن بطوطه
اِبْن‌ِ بَطّوطه battute(a)] ، ابوعبدالله ebn-e شرف‌الدین محمد بن عبدالله بن محمد طَنجى ۰۳-۷۹ق/۳۰۴-۳۷۷م، جهانگرد معروف. وی در طنجه به دنیا آمد و در همان‌جا در علوم دینى براساس تعالیم مذهب مالکى به تحصیل پرداخت.
وی نخستین سفر خود را در رجب ۲۵ به قصد زیارت حج آغاز کرد؛ ابتدا از طنجه به تِلِمسان در الجزیره رفت و پس از گذر از طرابلس و دیگر نواحى شمال افریقا به اسکندریه و دِمیاط، و آن‌گاه به قاهره رسید؛ مدتى بعد راه شام در پیش گرفت و از آنجا به فلسطین رفت و از راه بیت‌المقدس به بیروت، طرابلس، حلب، انطاکیه، لاذقیه، بعلبک و دمشق سفر کرد و مدتى در دمشق اقامت گزید و سپس راهى مدینه و مکه شد؛ پس از ترک مکه آهنگ عراق کرد و از راه قادسیه به نجف اشرف رفت و پس از آن عازم ایران شد و از آبادان، ماهشهر معشور و شوشتر دیدن کرد و در این شهر بیمار شد. ابن بطوطه به اصفهان و شیراز نیز سفر کرد و از آنجا به عراق بازگشت. وی بار دیگر عزم سفر حج و زیارت حرمین کرد و میان سالهای ۲۹-۳۰ق/۳۲۹-۳۳۰م، در مکه اقامت گزید؛ سپس به سواحل شرقى افریقا و از آنجا به یمن، عدن و مگادیشو مقدیشو رفت و از آنجا راه ظفار، سواحل شرقى عربستان، عُمان و خلیج‌فارس را در پیش گرفت تا به جزیره هرمز رسید؛ آن‌گاه به لارستان فارس، جزیره کیش و بحرین رفت و در ۳۲ق به مکه بازگشت و پس از گزاردن حج از راه دریای سرخ و عیذاب به غزه، و از آنجا به آسیای صغیر رفت.
سفر به سوی شمال را دومین مرحله سفر ابن بطوطه نوشته‌اند. در این سفر ابن بطوطه از آسیای صغیر گذشت و از طریق سینوپ به دریای سیاه رسید و با گذر از شبه جزیره کریمه به شهر کفّا رفت؛ سپس سراسر شبه جزیره کریمه را در نوردید و از آنجا به جنوب روسیه رفت. چنین به نظر مى‌رسد که وی تا سرزمین بلغارها در کنار رود ولگا نیز سفر کرده باشد. ابن بطوطه سپس از حاجى طرخان به قسطنطنیه رفت و مدتى بعد به منطقه اردوی زرین بازگشت و بعد، از طریق ولگا به خوارزم، بخارا، نخشب، سمرقند، بلخ، هرات، طوس، مشهد، سرخس، تربت حیدریه، نیشابور، بسطام، غزنه و کابل رفت.
اول محرم ۳۴ق/۲ سپتامبر ۳۳۳م ابن بطوطه به دره سند رسید که معروف به پنجاب است. بخش دیگر سفرنامه وی از همین جا آغاز مى‌گردد. وی ضمن سفر تا رسیدن به دهلى از شگفتیهای آن سرزمین و زنده سوزانیدن زنان یاد کرده است.
ابن بطوطه سپس از راه کالیکوت به جزایر مالدیو، و آن‌گاه به جزیره ملوک رفت و در نیمه ربیع‌الثانى ۴۵ آن جزیره را به مقصد سیلان ترک گفت؛ سپس به جزایر مالدیو بازگشت و از آنجا به بنگاله، شمال هند، طوالسى و چین رفت. آن‌گاه از طریق ظفار به مسقط و از آنجا به جزیره هرمز و بعد به فسا، شیراز، اصفهان، شوشتر، بصره و نجف رفت و از آنجا عازم کوفه، بغداد و شام شد و اوایل ربیع‌الاول ۴۹ به حلب رسید؛ از آنجا به دمشق، بیت‌المقدس، اسکندریه، قاهره و عیذاب رفت و آن‌گاه راه مکه در پیش گرفت و در ۲ شعبان ۴۹ برای چهارمین بار به زیارت بیت‌الله الحرام شتافت. وی پس از گزاردن مراسم حج به فلسطین رفت و از آنجا عازم تونس شد. ابن بطوطه اواخر شعبان ۵۰ وارد فاس شد و پس از مدتى راهى اندلس شد. وی به جبل طارق رفت و از آنجا به شهر رُنده و سپس مالقه سفر کرد و سرانجام به غرناطه پایتخت اندلس رسید. ابن بطوطه در اول محرم ۵۳ عازم سفری دشوار و طولانى به افریقای مرکزی شد. وی از طریق سِجِلماسه به تمبوکتو و مالى رفت و راه دشواری را تا هکّار طى کرد و سرانجام، اواخر همان سال به فاس بازگشت. ابن بطوطه از آن پس دیگر به سیر و سفر نپرداخت و حدود بیست و اندی سال از اواخر عمر خود را در آنجا به سر برد و همان‌جا درگذشت.
عنوان سفرنامه ابن بطوطه تحفه النظّار فى غرائب الامصار و عجائب الاسفار بوده، ولى نزد اهل دانش بیشتر با نام رحله ابن بطوطه شناخته شده است. کتاب را ابن بطوطه خود ننوشته است. متن کتاب که از زبان او نقل شده بود، توسط ابن جُزَی کلبى تحریر گردید. تقریر ابن بطوطه و املای کتاب در ذیحجه ۵۶ به پایان رسید و ابن جزی کار تصحیح و تدارک آن را در صفر ۵۷ به انجام رسانید. نخستین چاپ متن کامل اثر با ترجمه فرانسوی آن طى سالهای ۸۵۳- ۸۵۸م در جلد منتشر شد. تحقیقات متعددی در زمینه بخشهای مختلف رحله صورت گرفته که از آن جمله است ترجمه فون مژیک در ۹۱۱م و گیب در ۹۲۹م که با تفسیرهایى نیز همراه بوده‌اند.*برگرفته از دانشنامه ایران
