منوچهر بزرگمهر

بزرگمهر ، منوچهر ، مترجم و مؤلف آثار فلسفی . در آذر ۱۲۸۹ در تهران به دنیا آمد. پدرش ، میرزا یوسف خان ملقب به علیم السلطنه ، از پزشکانی بود که دوره طب را در فرانسه گذرانده بود. بزرگمهر تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدرسه آمریکایی تهران به پایان برد و بعد از آن دوسال در مدرسه حقوق تحصیل کرد. در ۱۳۱۰ ش به انگلستان رفت و در رشته حقوق تحصیل کرد.

بزرگمهر پیش از سفر به اروپا ادبیات فارسی و عربی را فراگرفت و بعداز بازگشت نیز تحصیل این دروس و مقدمات فقه و اصول و سپس فلسفه را ادامه داد. از اساتید وی مرحوم جلال الدین همایی ، محمود شهابی و بدیع الزمان فروزانفر را می توان نام برد. آشنایی بزرگمهر با زبان عربی و ادبیات فارسی ، در نثر وی تأثیر داشت . او با نوشته و ترجمه های متعدد خود منابع فراوانی از فلسفه های جدید و معاصر را در دسترس اهل فلسفه قرار داد و این کوشش وی موجب توجه به فلسفه تطبیقی در بیست سال گذشته شد. به پیشنهاد او بود که شهید مطهری جلسات درس هفتگی فلسفه تطبیقی را دایر کرد.

بزرگمهر به گفته خود، «فطرتی شکاک و ذهنی دیرباور» داشت (۱۳۵۶ش ، ص ۱۵۳) ولی چون نتوانسته بود در میان آرای گوناگون فلاسفه غربی و اسلامی آرامش خاطری پیدا کند، گهگاه به سراغ عرفان می رفت . وی با آنکه بیشتر به ترجمه آثار فلاسفه تجربی مذهب علاقه مند بود به نارساییهای فلسفه جدید نیز توجه داشت و در آثار خود نوشت «که با کنار گذاشتن مابعدالطبیعه مبانی علم متزلزل می شود و اگر بخواهیم علم را حفظ کنیم ، فلسفه اولی به طور آهسته به درون می خزد.» (همو، ۱۳۵۷ش ، ص ۱۶۴ـ۱۶۵).

از جمله آثار بزرگمهر دو جلد کتاب است با عنوان فلسفه نظری مشتمل بر منتخباتی از آثار برکلی ، هیوم ، کانت ، شوپنهاور، ویلیام جیمز و…؛ کتاب تحلیل ذهن ، نوشته برتراند راسل ؛ زبان ، حقیقت ، منطق ، نوشته الف . ج . آیر؛ مسایل و نظریات فلسفه ، نوشته ک . آژودوکیویچ و چندین اثر دیگر. کتاب فلسفه چیست ؟ شامل مجموعه مقالات منتشره در چند مجله ادبی نیز از تألیفات اوست . همچنین است کتاب فلاسفه تجربی انگلستان و فلسفه تحلیلی ـ منطقی که بحثهایی از آن در نقد کتاب کاوشهای عقل نظری است .

منابع : منوچهر بزرگمهر، فلسفه تحلیل منطقی ، تهران ۱۳۵۷ش ؛ همو، فلسفه چیست ؟ ، تهران ۱۳۵۶ش ؛ کیهان فرهنگی ، ۳ (۱۰) دی ۱۳۶۵: ۴۳ـ۴۴.

/ غلامعلی حداد عادل /