زندگینامه دیاکوپادشاه ماد

دیاکو یا دیااُکو یا به قول هرودوت یونانی دیوکس، ماد مردی که اصالتا از مردم ماد بود، نخستین فرمانروای تاریخ ایران است.
بدیهی است که پیش از روایتی که دیاکو را نخستین فرمانروای مادی می شناسد، سرزمین ماد باز هم امیران و شاهک هایی داشته است که خبری از آنها نداریم.

در حال حاضر این افتخار از آن دیاکو است که مادها را جمع و جور کرده و به آنها هویت حکومتی بخشیده است. از این روی ناگزیریم از همین دیاکو شروع کنیم، که مورخان او را از ناچاری بنیادگذار پادشاهی ماد خوانده اند. دیاکو به معنای سرزمین است و یک اسم کردی است.

به پادشاهی رسیدن دیاکو

پیداست که هرودت نیز پیش از دیاکو کسی را نمی شناخته و او را با داستانی، که نمی تواند جدی باشد، نخستین پادشان مادها معرفی کرده است: در زمانی که مردم ماد به طور پراکنده در روستاهای گوناگون به سر می بردند، در یکی از این روستاها مادمرد دانایی بود به نام دیاکو فرزند فرَاُرتِس، که به درستی رأی و انصاف در قضاوت در روستای خود شهرت داشت. سرانجام کار او چنان بالا گرفت که مردم روستاهای دیگر نیز به هنگام نیاز تنها رأی دیاکو را می پذیرفتند.

دیاکو با استفاده از این موقعیت، با این بهانه که او به سبب کثرت مراجعه با کمبود وقت روبه رو است، از قضاوت درباره گرفتاری های روستاهای دیگر سر باز زد. در نتیجه مردم سرزمین ماد بر آن شدند تا با برگزیدن او به پادشاهی خود مشکل دادرسی در سرزمین خود را حل کنند.

دیاکو پادشاهی را پذیرفت و از مردم ماد خواست تا دژی شایسته پادشاهی برای او بسازند و نیزه داران از جایگاه او پاسداری کنند و خود مردم نیز به درون دژ کوچ کنند. چنین شد که « شهری برای همه» یا هگمتانه (همدان، به معنی محل تجمع) ساخته شد و به پایتختی ماد درآمد.

دوران حکومت دیاکو

چنانکه خاصیت زمامداری است، دیاکو پس از رسیدن به قدرت به کلی تغییر رفتار داد. به گفته هرودت او با تشریفات حکومتی سخت گیرانه ای خود را اندرون نشین کرد. دیگر کسی اجازه دیدن او یا خوراک خوردن در حضور او را نداشت و همه ارتباط های او به کمک پیک انجام می گرفت.

دیاکو علاوه بر گارد شخصی در سراسر سرزمین ماد خبرچین های ویژه خود را داشت. او به تسلط بر میهن خود بسنده کرد و به فکر تجاوز به دیگران نیفتاد. اگر به گفته هرودت اعتماد کنیم دیاکو بایستی در جوانی به فرمانروایی رسیده باشد که ۵۳ سال فرمان رانده است.

سرزمین ماد کجا بود

وسعت سرزمین ماد در آن دوره باستان از سمت شمال به رود ارس و رشته‌کوه البرز (تبریز امروزی)، از سمت شرق به دشت کویر (یزد امروزی) و از غرب و جنوب به کوه های زاگرس (یاسوج امروزی) کشیده شده بود. با استناد به متون آشوری، ماد ها از سده نهم تا سده هفتم پیش از میلاد مسیح، پیشرفت بسیار زیادی کردند.

جنگ دیاکو با آشوریان، اسیر شدن دیاکو

سارگون دوم شاه مقتدر آشور در سال ۷۱۵ پیش از میلاد مسیح ، آگاهی یافت که دیاکو با “روسای اول”، پادشاه سرزمین اورارتو (سرزمینی باستانی واقع در ارومیه امروزی) متحد شده‌است.

او دیاکو را برای چندین سال زیر نظر داشت تا اینکه در طی جنگ خود با منائیان — که از هم نژادان مادیان بودند و در آذربایجان و جنوب دریاچهٔ ارومیه زندگی می‌ کردند، دگرباره وارد ماد شد تا چنان‌ که ادعا می کرد، به «شورش» آن‌ سرزمین پایان دهد. وی در آن‌جا موفق شد دیاکو را اسیر کند.
ولی او برخلاف خوی حکومت های سامی نژاد، جانش را به او بخشید و درکتیبه ای که به خط میخی آشوری نوشته شده است، تشریفاتی در کاخ خود در خُرس‌آباد می گوید: «دیاکو را به‌همراه قبیله‌اش به “حمات” تبعید کردم.» دیاکو چندین سال در اسارت به سر برد و مادها به‌عنوان باج‌گذاران دولت آشور، دچار تنگدستی و از هم‌ پاشیدگی بزرگی شدند

و آشوریان، دیاکو را به‌عنوان شخصی که همیشه فرمانبردار آشور باقی بماند و مالیات خویش را به‌ طور منظم به دربار آشور پرداخت نماید و از سوی دیگر حتی از نظر تأمین کردن نیروی نظامی برای آشوریان در هنگام جنگ، متعهد شود، وی را آزاد کردند تا به سرزمین ماد بازگردد و پس از آن بود که او به‌عنوان رهبر مسلم مادها برگزیده شد.

موضوع دیگری که شاید جالب باشد این است که هرودوت در نوشته هایش سخنی درباره اسیر شدن دیاکو به میان نیاورده است و شاید این احتمال را میتوان داد که گزارش های هرودوت حماسه ای برای مادها بوده است چرا که ماد ها همیشه تلاش می کرده اند که موضوع اسیر شدن دیاکو را پنهان نگه دارند.

اقدامات دیاکو

نخستین اقدام دیاکو بعد از اینکه به پادشاهی رسید، گماشتن نگهبانانی برای خویش و نیز ساخت پایتخت بود. شهری که دیاکو برای پایتخت خود برگزید در زبان فارسی باستان هگمتانه و به زبان یونانی «اکباتان» خوانده می شد که امروزه به آن همدان میگویند. هگمتانه به معنی «محل اجتماع» یا «شهری برای همه» است و به گرد هم آمدن طوایف مادی که قبلا پراکنده بودند اشار دارد.

دیاکو در اواخر قرن هشتم قبل از میلاد، فرمان داد تا بر روی تپه ای در شهر هگمتانه یک دژ مستحکم ایجاد شود تا در آن همهٔ امور نظامی، دولتی و خزانه داری انجام گیرد. هرودوت توضیح می دهد که این مجتمع پادشاهی، به وسیله هفت دیوار متحدالمرکز که هر دیوار داخلی از دیوار بیرونی بلندتر بود و بر آن اشراف داشت، ساخته شد.

هرکدام از این هفت دیوار، به رنگ خاصی مزین بود، دیوار اول (بیرونی) سفید رنگ، دومین دیوار به رنگ سیاه، سومی به رنگ قرمز تند، چهارمین آبی، پنجمی سرخ باز، ششمین دیوار به رنگ مسی و هفتمین و درونی ترین دیوار نیز طلایی رنگ بود. در بابل این نوع رنگ آمیزی، نشانهٔ سیارات هفتگانه بودند ولی در هگمتانه، تقلیدی از بابل بود. در درون آخرین دیوار قصر پادشاه همراه با گنجینه هایش جای داشت.

دیاکو در شاهنامه

بعضی از ایران‌ شناسان، دیاکو را با ویژگی‌هایی که مورخ یونانی هرودوت برای او توصیف می کند با هوشنگ شاهنامه یکی میدانند. و لقب «پیشدادی» را با «نخستین قانون‌گذار» که همان دیاکو است یکی می‌دانند.

مرگ دیاکو و جانشینی فرورتیش

دیاکو پس از ۵۳ سال حکومت (از ۶۷۸ تا ۶۲۵ قبل از میلاد) درگذشت و پسر وی فرورتیش به حکومت رسید. تاریخ ماد به طور کلی در هاله ای از ابهام قرار دارد چرا که انتقال یک باره قدرت از ماد ها به هخامنشیان باعث فراموشی تاریخ ماد شد و ما همانند دیگر شاهان به طور مثال از همسر دیاکو و یا آرامگاه دیاکو و … آگاهی نداریم.

منبع:

۱-parshistory.com

۲-sarpoosh.com