امان اللّه بنارسی
بنارسی از جمله کسانی است که پس از روی آوردن هندیان به فلسفه اسلامی از اواخر قرن نهم به بعد، آثار حکیمان ایرانی همچون جلال الدین دَوّانی * و سید صدرالدّین دشتکی * شیرازی را در حوزه های درسی علمای هند وارد کردند. وی با شرح آثار حکما و متکلمان ایرانی و نوشتن حاشیه بر آنها، و تعلیم و تألیف کتابهایی در حکمت و کلام و تألیف کتابهایی در این زمینه ، در رشد و ترویج این معارف در هند سهم بسزایی داشت (حسنی ، ۱۴۰۳، ص ۲۶۴). نظام الدین * سهالوی از شاگردان اوست که وی نیز از مروّجان آثار حکمای ایرانی در هند بوده است (اختر راهی ، ص ۱۵؛ ثبوت ، ص ۱۰۴؛ حسنی ، ۱۴۰۳، ۲۶۴ـ۲۶۵).
بنارسی در ۱۱۳۳ در زادگاه خود وفات یافت و همانجا دفن شد (آزاد بلگرامی ، همانجا؛ رحمان علی ، ص ۲۷).
آثار وی عبارت است از: رساله فی اثبات وجود الکلّی الطّبیعی ؛ فهرست مسائل الامور العامّه ؛ خلاصه فی الدّهر (کتابخانه رضای رامپور ، ج ۴، ص ۶۰۸ـ۶۰۹) که نسخه خطی هر سه موجود است ؛ رساله فی تحقیق المُثل الافلاطونی ؛ رساله فی المغالط العامّه الورود (زبید احمد، ص ۳۸۳)؛ المحاکمه بین صاحب اُفق المبین (میرداماد) و صاحب الشمس البازغه (ملامحمود جونپوری ) در مسئله حدوث دهری ؛ المفسّر در
اصول فقه (آزاد بلگرامی ، همانجا) و محکم الاصول در شرح آن (زبید احمد، ص ۳۱۹)؛ شرح بر التسویه محبّاللّه اله آبادی (حسنی ، ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰؛ ج ۶، ص ۴۱)؛ و حاشیه بر کتابهای الا´داب الرّشیدیه در فن مناظره ، تألیف محمد رشید عثمانی جونپوری ؛ حکمه العین ؛ شرح مواقف ؛ حاشیه قدیم دوانی ؛ عقاید عضدی ؛ شرح عقاید دوانی ؛ تفسیر بیضاوی و التّلویح (آزاد بلگرامی ، همانجا).
منابع : میرغلامعلی بن نوح آزاد بلگرامی ، سبحه المرجان فی آثار هندوستان ، بمبئی ۱۳۰۳/۱۸۸۶؛ سفیر اختر راهی ، تذکره مصنّفین درس نظامی ، لاهور ۱۳۹۸/۱۹۷۸؛ اکبر ثبوت ، «شرح هدایه صدرا درهند»، تلخیص مسعود احمدی افزادی ، خردنامه صدرا ، ج ۱، ش ۳ (فروردین ۱۳۷۵)؛ عبدالحی حسنی ، الثّقافه الاسلامیه فی الهند ، چاپ ابوالحسن علی حسنی ندوی ، دمشق ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛ همو، نزهه الخواطر و بهجه المسامع والنواظر ، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ۱۹۸۹؛ رحمان علی ، تذکره علمای هند ، لکهنو ۱۹۱۴؛ زبید احمد، الا´داب العربیه فی شبه القاره الهندیه ، ترجمه عبدالمقصود محمد شلقامی ، بغداد ۱۳۹۸/۱۹۷۸؛ صدیق حسن خان ، ابجدالعلوم ، بیروت ۱۳۰۷/ ۱۸۸۹؛
Rampur Raza Library, Catalogue of the Arabic manuscripts in Rampur Raza Library, vol.IV, prepared by Imtiya ¦ z ـ Al ¦ â Ü Arsh ¦ â , Rampur 1983.
/ انسیه برخواه /
