زندگینامه ابونصر فراهی

ابونصر فراهی (یا ابونصر بدرالدین مسعود بن ابی‌بکر فراهی) (درگذشتهٔ سال ۶۴۰ هجری قمری) شاعر و لغت‌نامه نویس فارسی در افغانستان کنونی بود.

او در شهر فراه افغانستان کنونی متولد شد، و گفته می‌شود که کور مادرزاد بود و و در دربار بهرامشاه بن تاج‌الدین حرب، پادشاه سیستان که با پادشاهان غور پیوستگى داشت، مى‌زیست. اثر معروف او نصاب‌الصبیان، لغت‌نامهای عربی به فارسی و به شعر و شامل دویست بیت بود.

نصاب الصبیان:
اثر برجسته‌ی ابونصر فراهی، «نصاب‌ الصبیان» نام دارد که آن را به فرمان نظام الملک حسن وزیر، بهرامشاه به نظم آورد.این کتاب ترجمه فارسى بسیارى از لغات عربى به فارسی است که برای آموزش کودکان نوشته شده است. گر چه برای هر کسی که خواهان یادگیری عربی باشد مفید است.

بر «نصاب الصبیان» شروح بسیار نوشته شده از جمله می توان شرح « ریاض الفتیان» ابن حسام در نیمه ی نخست سدۀ هشتم ، شرح « رافع النصاب» از احمد بن الفقیه (۸۱۸) ، « کنزالفنون» از یک دانشمند در هند در سدۀ یازدهم را نام برد.

پس از نصاب الصبیان تقلیدهاى بسیارى از آن شده که از مشهورترین آنها «زهره الادب» در لغت عربى به فارسى است.

دوصد بیتی که او در نصاب الصبیان گرد آورده از جمله ابیاتی است که قرنها در مکاتب و مدارس افغانستان و کشورهای همجوار به عنوان کتاب درسی استفاده میشده و در حوزه های ایران و افغانستان تدریس می شده است.

در دوران معاصر استاد علامه حسن ‌زاده آملی، این کتاب را تصحیح نموده و همراه با چندین بیت اشعار ملحقه و اعراب کلمات مشکله و پانوشت‌هاى ارزنده، به امر علامه شعرانى، با نام یاد شده، به چاپ رسانده است.

دیگر آثار ابو نصر فراهی:
از ابونصر فراهی آثار دیگری از جمله «ذات‌العقدین» به جای مانده است. همچنین او منظومه ای بنام « لمعه النور» در فقه دارد

وفات ابو نصر:
تاریخ مرگ او روشن نیست، اما به گفته‌ی کاتب چلبی در «کشف‌الظنون» وی تا ۶۴۰ هجری زنده بوده است.

منابع:
دائرهالمعارف فارسی (به سرپرستی مصاحب، غلامحسین)
انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج۱، ص۱۹۰