زندگینامه عبدالحسین امینی
عبدالحسین امینی نجفی مشهور به علامه امینی (متولد: ۱۳۲۰ هجری قمری
در سراب واقع در آذربایجان، وفات: ۲۸ ربیع‌الثانی ۱۳۹۰ هجری قمری یا
۱۲ تیر ۱۳۴۹ شمسی در تهران که در نجف مدفون شد)، از مراجع بنام شیعه
و نویسنده کتاب دائرةالمعارفی الغدیر است.
زندگی
شیخ عبدالحسین فرزند شیخ احمد امینی
در سال ۱۲۸۱ه.ش در روستای سردها شهرستان سراب و در خانواده‌ای
سرشناس دیده به جهان گشود. جد وی امین‌الشرع از روحانیان بنام تبریز
بود. تحصیلات مقدماتی را در تبریز گذراند. در جوانی به نجف رفت و پس
از گذراندن مراحل تحصیلی و نیل به رتبه اجتهاد نزد مراجع معروف وقت
نجف، دوباره به تبریز بازگشت. بعد از مدتی تدریس و تحقیق در تبریز
دوباره به نجف رفت و برای انجام و بسط پژوهش‌های تاریخی معروف خود
برای همیشه در آنجا ماند. وی در سال ۱۳۳۵ قمری تألیف کتاب «شهداء
الفضیله» را آغاز کرد. موضوع این کتاب دربارهٔ «عالمانی بود که در
راه حق به شهادت رسیده‌اند». در این کتاب زندگی بیش از ۱۰۰ عالم
شیعه از قرن ۴ تا ۱۴ ذکر شده‌است.
نجفقلی ملقب به امین الشرع (جد
امینی)
امین الشرع در سال ۱۲۵۷ هجری قمری بدنیا آمد و مدتی از زندگی خود را
در سردها (یکی از روستاهای شهرستان سراب) گذرانید و سپس به تبریز
مهاجرت نمود و برای همیشه در آنجا مقیم گشت. امین الشرع شعر نیز
می‌سرود و قصائدی در مدح امامان شیعه دارد که هم‌اکنون در دست است.
او در شعر خود
به «واثق» تخلص می‌کرد و نقش مهر او- آنطوری که در پشت بعضی از
رسائلش مشهود است- «الواثق بالله الغنی عبده نجفقلی» بوده‌است. وی
در سن ۸۳ سالگی در شب جمعه هفتم جمادی‌الاولی سال ۱۳۴۰ هجری یک ساعت
پیش از اذان صبح- دیده از جهان فروبست و بصورت امانت در محل وفات
خود (تبریز) دفن گردید. امین الشرع پس از انتقال به نجف اشرف در
وادی السلام- بخاک سپرده شد.
شیخ احمد امینی (پدر عبدالحسین
امینی)
شیخ احمد که پدر علامه امینی می‌باشد در سال ۱۲۸۷ هجری در «سردها»
بدنیا آمد و در سال ۱۳۰۴ هجری به تبریز مهاجرت نمود. وی از فقها و
فضلا و مجتهدین مسلم زمان خویش و در زهد و تقوی زبانزد خاص و عام
بود. بقدری سلیم‌النفس و خلیق بود که کسی او را در طول عمرش- جز در
مسائل مذهبی- خشمگین ندیده بود. چنان به آداب اخلاقی متخلق بود که
اطرافیان را به اعجاب وامی‌داشت. با آنکه از مقام علمی شایسته‌ای
برخوردار بود همواره از شهرت و معروفیت دوری می‌جست و از هرگونه
تظاهر و ریا پرهیز می‌کرد.
سید میرزا ابوالحسن انگجی تبریزی
(متوفای ۱۳۵۷ هجری) که از مراجع عظام زمان خویش بود؛ همواره در
مجالس و محافل خود می‌گفت: «شیخ میرزا احمد امینی از کسانی است که
در زهد و تقوایش شکی نیست و بدون تردید فردی مجتهد است منتها از خوف
تظاهر به ریا و از ترس شهرت طلبی همیشه فضائل خویش را مخفی
می‌نماید». شیخ احمد مقدمات علوم دینی را نزد پدر بزرگوارش در تبریز
کسب نمود و سپس از دیگر اساتید موجود در تبریز استفاده کرد و نزد
افاضل تبریز نظیر میرزا اسدالله بن حاج محسن
تبریزی– که از نوادر فقها و از عالمان جامع معقول و
منقول زمان خود بود- به تلمذ پرداخت. از تالیفات وی- که شیخ آقا
بزرگ در کتاب نقباء البشر و همچنین عمر رضا کحاله در معجم المولفین
نیز به آن اشاره نموده‌اند- کتاب تعلیق او بر مکاسب
شیخ مرتضی انصاری است. نوشته‌های
دیگری چون تعلیق بر لمعه و رساله‌ای در فقه نیز از آثار علمی اوست.
از جمله علمایی که به او اجازهٔ روایت اعطا نموده‌اند آیات زیر
می‌باشند:
۱- سید میرزا علی شیرازی (متوفای
۱۳۵۵ هجری).
۲-
سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
(متوفای ۱۳۶۵ هجری).
۳- شیخ محمد حسین غروی اصفهانی
(متوفای ۱۳۶۱ هجری).
۴- سید حسین طباطبائی بروجردی
(متوفای ۱۳۸۰ هجری مطابق با ۱۳۴۰ هجری شمسی).
۵-
شیخ میرزا علی ایروانی (متوفای
۱۳۵۴ هجری).
۶- شیخ میرزا رضی بن محمد حسن زنوزی
تبریزی (متوفای ۱۳۶۰ هجری).
۷- شیخ میرزا احمد مجتهد تبریزی قراچه
داغی.
۸- شیخ میرزا فتاح شهیدی (متوفای
۱۳۷۲ هجری).
۹- شیخ میرزا خلیل آقا مجتهد بن میرزا
حسن (متوفای ۱۳۶۸ هجری). .
شیخ احمد- مانند پدرش امین الشرع- در سن ۸۳ سالگی در بیست و نهم
ربیع‌الاول سال ۱۳۷۰ هجری (مطابق با هفدهم دیماه ۱۳۲۹ هجری شمسی) در
تهران وفات یافت و در شهر قم در «قبرستان نو» بخاک سپرده شد.
فرزندان
تعداد فرزندان وی هشت فرزند که پنج پسر با نامهای محمد هادی، رضا،
صادق، احمد، محمد و سه دختر می‌باشند.
عباس آخوندی، وزیر مسکن و
شهرسازی ایران نوه دختری اوست.
مشایخ روایتی علامه امینی
جدیت و تلاش خستگی ناپذیر وی خیلی زود او را به اجتهاد رسانید. وی
تیمّناً برای پیوستن به جرگهٔ حاملان احادیث پیامبر اسلام و خاندان
او و جهت متبرّک شدن مرویاتش به اتصال سند و جهت صیانت آنها از قطع
و ارسال، مبادرت به اخذ اجازه روایت از بعضی از بزرگان آن روزگار
نمود که نام بعضی از آنان به قرار ذیل می‌باشد:
اجازه روایت از
سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
(متوفای ۱۳۶۵ هجری).
اجازه روایت از سید میرزا علی حسینی
شیرازی (متوفای ۱۳۵۵ هجری).
اجازه روایت از میرزا علی اصغر ملکی
تبریزی.
اجازه روایت از سید حسین طباطبایی
قمی (متوفای ۱۳۶۶ هجری).
اجازه روایت از علی بن ابراهیم قمی
(متوفای ۱۳۷۳ هجری).
اجازه روایت از محمد علی غروی
اردوبادی (متوفای ۱۳۸۰ هجری).
اجازه روایت از آقا بزرگ (محمد حسن)
تهرانی (متوفای ۱۳۸۹ هجری).
اجازه روایت از میرزا یحیی بن اسدالله
خویی (متوفای ۱۳۶۴ هجری).
تألیف الغدیر
اثر نامدار وی دائرةالمعارف یازده جلدی «الغدیر» که به زبان عربی
(۲۲ جلد به‌زبان فارسی) و خلاصه آن به چند زبان ترجمه شده‌است در
رأس تألیفات علامه امینی و حاصل زحمات ۴۰ ساله اوست. الغدیر به
بررسی تفصیلی مسئله ولایت تشیع از جنبه‌های گوناگون تاریخی، تفسیری،
روایی و حدیثی، فقهی، ادبی، کلامی و اصولی پرداخته‌است. امینی برای
تدوین این کتاب به کتابخانه‌های کشورهای مختلف از جمله عراق،
هندوستان، پاکستان، مغرب، مصر و کشورهای دیگر دنیا مسافرت کرد. او
با کار پیگیر شبانه‌روزی در کتابخانه‌های بزرگ جهان اسلام آن را
به‌سرانجام رسانید. وی در نگارش این اثر چنان‌که خود گفته ده‌هزار
جلد کتاب را بدقت مطالعه و استنساخ، و به صدهزار رساله مراجعه مکرر
کرده‌است. او در این باره می گوید:
من برای نوشتن الغدیر، ۱۰٬۰۰۰ کتاب را از بای بسم الله تا تای تمت
خوانده‌ام و به ۱۰۰٬۰۰۰ کتاب مراجعه مکرر داشتم.
وی برای گردآوری مطالب الغدیر سفرهای پژوهشی بسیار کرد. این سفرها
عموماً به مطالعه و استنساخ و تهیه مأخذ و ملاقات با استادان
می‌گذشت. از جمله شهرهایی که وی با این هدف به آنها سفر کرد،
می‌توان حیدرآباد، دکن، علیگره، لکنهو، کانپور، جلالی (در هند)
رامپور، فوعه، معرفه، قاهره (در مصر)، حلب، نبل و دمشق (در سوریه)
را برشمرد.
علامه امینی در جمع مسلمانان
هندوستان
درگذشت
علامه امینی در ظهر روز جمعه ۱۲ تیر ماه ۱۳۴۹ه.ش (۲۸ ربیع‌الثانی
۱۳۹۰ه. ق) در شصت و هشت سالگی در تهران درگذشت و پیکر او به
کتابخانه‌ای در نجف (کتابخانه امیرالمؤمنین) که خود بنیانگذارش
بود انتقال و به خاک سپرده شد.
شاگردان
سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی معروف به محقق طباطبایی
سید حیدر دانشمند عراقی
ابراهیم انصاری خوئینی زنجانی
اساتید
سید محمد مولانا
سید مرتضی خسروشاهی
شیخ حسین
سید محمد فیروزآبادی
سید ابوتراب موسوی خوانساری از نوادگان سید ابوالقاسم خوانساری
(میرکبیر)
همچنین ایشان از مراجع بزرگی همچون سید ابوالحسن اصفهانی، میرزا
حسین نائینی، عبدالکریم حائری، محمدحسین کمپانی، اجازه اجتهاد
دریافت داشته‌است.
بنا به نقل وب سایت رسمی علامه امینی اساتید ایشان از قرار زیر می
باشند:
سید محمد بن محمد باقر حسینی فیروز آبادی (متوفای ۱۳۴۵
هجری).
سید ابوتراب بن ابوالقاسم خونساری (متوفای ۱۳۴۶ هجری).
میرزا علی بن عبدالحسین ایرونی (متوفای ۱۳۵۴ هجری).
میرزا ابوالحسن بن عبدالحسین مشکینی (متوفای ۱۳۵۸ هجری).
سید میرزا علی بن مجدّد شیرازی (متوفای ۱۳۵۵ هجری).
شیخ میرزا حسین نائینی نجفی (متوفای ۱۳۵۵ هجری).
سید ابوالحسن بن سید محمد موسوی اصفهانی (متوفای ۱۳۶۵
هجری).
شیخ محمد حسین بن محمد حسن اصفهانی غروی (متوفای ۱۳۶۱
هجری).
شیخ محمد حسین بن علی آل کاشف الغطاء (متوفای ۱۳۷۳ هجری).
آثار
مطبوع
شهداء الفضیله
کامل الزیارات این قولویه ـ تحقیق و تعلیق
ادب الزائر لمن یَمم الحائر
سیرتنا و سنتنا سیرة نبیّنا و سنتهٌ
تفسیر سورهٔ فاتحه الکتاب
المقاصد العلیّه فی المطالب السنیة
فاطمة الزهرا
غیر مطبوع
اعلام الانام فی معرفة الملک العلام (در توحید) به فارسی
تفسیر سوره غافر:۱۱
تفسیر سوره اعراف: ۱۸
تفسیر آیه سوره اعراف: ۱۷۲
تفسیر آیه سوره واقعه: ۷ الی ۱۱
ثمرات الاسفار (در۲ جلد)
تعالیق بر رسائل شیخ انصاری
تعالیق بر مکاسب شیخ انصاری
رساله‌ای دربارهٔ حقیقت زیارات
رساله‌ای در علم «درایة الحدیث»
رساله‌ای دربارهٔ «نیّت»
ریاض الانس (در ۲ جلد هر جلد ۱۰۰۰ صفحه)
العترة الطاهره فی الکتاب العزیز
رساله‌ای دربارهٔ کتاب «سلیم بن قیس الهلالی»
رجال آذربایجان
الغدیر، متأسفانه تا کنون که ۴۴ سال از رحلت ملکوتی علامه امینی
می‌گذرد ۱۱ جلد از آن چاپ شده و بقیه مجلدات به صورت مخطوط
باقی‌مانده‌است.
