زندگینامه معصومه ابتکار
زندگی
معصومه ابتکار فرزند تقی ابتکار در سال ۱۳۳۹ در تهران به دنیا آمد. معصومه ابتکار به همراه والدین خود شش سال در شهرهای فیلادلفیا و ایالت ماساچوست در آمریکا اقامت داشت. پدرش، تقی ابتکار، دومین رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران پس از انقلاب اسلامی، دانشآموخته دانشگاه پنسیلوانیا بود. او تحصیلاتش را در ایران در مدرسه بینالمللی ایران زمین ادامه داد و در سال ۱۳۵۶ وارد دانشگاه پلی تکنیک در رشته مهندسی پتروشیمی شد. اما در سال ۶۰ تغییر رشته داد و لیسانس خود را از دانشگاه شهید بهشتی در تکنولوژی پزشکی، فوقلیسانس و دکترا را در رشته ایمنیشناسی (ایمونولوژی) از دانشگاه تربیت مدرس گرفت. بعداً عضو هیئت علمی همین دانشگاه شد. معصومه ابتکار با سید محمد هاشمی ازدواج نموده و حاصل ازدواجشان دو فرزند میباشد. معصومه ابتکار از دانشجویانی بود که سفارت آمریکا در ایران را در بحران گروگانگیری در سفارت آمریکا مشارکت داشت و در سفارتخانه به «سیستر مری» یا «خواهر مری» معروف شد، او به دلیل تسلط به زبان انگلیسی به عنوان سخنگوی گروگانگیران معرفی شد.
فعالیت ها
ابتکار در شورای سردبیری روزنامه کیهان انگلیسی به فعالیت مطبوعاتی پرداخت و سپس امتیاز فصلنامه فرزانه را گرفت و به انتشار آن پرداخت. او طی سالهای ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۵ به تشکیل مؤسسه مطالعات و تحقیقات مسایل زنان اقدام کرد. ابتکار در آستانه برگزاری چهارمین کنفرانس جهانی زن (پکن – ۱۹۹۵)مسئولیت دفتر هماهنگی سازمانهای غیردولتی زنان و نیز نایب رئیس کمیته ملی این کنفرانس را عهدهدار شد. او در سال ۱۳۷۵ با تشکیل شبکه سازمانهای غیردولتی زنان در ایران به عنوان رئیس این شبکه انتخاب شد.
ابتکار بعدها به عضویت کابینه سید محمد خاتمی، معاونت ریاست جمهوری و ریاست سازمان محیط زیست ایران درآمد. و نخستین زنی است که پس از انقلاب در کابینه ایران بودهاست.
نگارش کتاب Takeover in Tehran
روایت معصومه ابتکار از وقایع درون سفارت تسخیر شده آمریکا در تهران تنها کتابی است که از این ماجرا توسط طرف ایرانی به زبان انگلیسی نگارش یافته و توسط انتشارات تالون بوکز در کانادا منتشر شدهاست. این کتاب به زبانهای فارسی و عربی نیز ترجمه و به ترتیب با اسامی «تسخیر» و «صراع فی طهران» در تهران و بیروت به چاپ رسیدهاست. انتشار این کتاب به سه زبان در سالهای ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ صورت گرفت.
در ۴ شهریور ۱۳۹۴، در دیدار هیئت دولت یازدهم با آیت الله سید علی خامنهای، رهبر انقلاب ضمن اشاره به کتاب ابتکار گفت:
«این خانم ابتکار اینجا حاضر است؛ خود ایشان به من گفت کتابی که ایشان نوشته بود، در آمریکا امکان چاپ پیدا نکرد؛ هیچ ناشری حاضر نشد -نه اینکه آن ناشر آنقدر تعصّب داشته باشد؛ نه، اگر کتاب پرفروشی باشد، هر ناشری میآید این کار را انجام بدهد؛ [بلکه] از ترس و از مراقبت- تا بالاخره در کانادا مثلاً فرض کنید یک ناشری را پیدا میکند و آن ناشر، آن هم به نظرم با ترس و لرز [چاپ کرد یا نکرد]؛ چون تفاصیلش را چند سال پیش ایشان میگفت، شاید جزئیّاتش یادم نمانده. اینها را بگویید تا این آقایان بدانند و بفهمند که اینجور نیست که اگر ما جلوی کتاب را گرفتیم، فقط آقای جنتی است که این کار را میکند».
معاونت رئیسجمهور و ریاست سازمان حفاظت محیط زیست دولت هفتم و هشتم
معصومه ابتکار، اولین زن ایرانی است که در جمهوری اسلامی ایران در کابینه حضور داشتهاست. او در ۱۱ مرداد ۱۳۷۶ و همزمان با آغاز کار دولت اصلاحات از سوی سید محمد خاتمی، رئیسجمهور وقت به عنوان معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تعیین شد و تا پایان کار دولت هشتم در این سمت ماند. پس از آن به عنوان نماینده منتخب مردم تهران در شورای اسلامی شهر تهران مشغول به فعالیت شد.
نگارش کتاب خوشههای شهریور
خوشههای شهریور مجموعهای از وقایع و اتفاقات حضور اولین زن عضو دولت جمهوری اسلامی ایران است که به وسیله انتشارات روزنامه اطلاعات به چاپ رسیدهاست. معصومه ابتکار در این کتاب خاطرات دوران مسئولیتش را بیان کرده و در ۳۶ فصل به فراز و نشیبهای هشت سال دولت اصلاحات به ویژه در حوزه محیط زیست پرداختهاست.
تألیفات اجتماعی
کتاب «صلح طبیعی و اخلاقیات» مجموعه مقالات انگلیسی ابتکار است در زمینه محیط زیست و توسعه پایدار در سال ۱۳۸۳ توسط انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست منتشر شد. مقاله ابتکار با عنوان «وابستگی صلح و پایداری توسعه به معنویت و نقش زنان» در کتاب «بنیان اخلاقی» از انتشارات ترینیتی در آمریکا (۱۳۸۹) و در مجموعه مقالات ۸۰ شخصیت مذهبی، علمی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان در زمینه ضروریات اخلاقی حفظ محیط زیست منتشر شد. همچنین وی نویسنده یک فصل از کتاب «زنان، قدرت و سیاست در ایران قرن ۲۱» (۱۳۹۰) تحت عنوان زنان و محیط زیست است که توسط انتشارات اشگیت در آمریکا منتشر شدهاست.
فعالیت مدنی
علاوه بر مواردی که در بخش زندگی از فعالیتهای مدنی معصومه ابتکار ذکر شده، وی در سال ۱۳۸۴ به عنوان عضو مؤسس و رئیس هیئت مدیره مرکز غیردولتی صلح و محیط زیست، موضوعات صلح و محیط زیست را به فعالیتهای مدنی خود اضافه کرد. او همچنین در هیئت امنای بنیاد زینب کبری که تشکل غیردولتی حامی کودکان بی سرپرست است فعالیت دارد.
عضویت شورای اسلامی شهر تهران
وی در انتخابات شورای شهر تهران در سال ۱۳۸۵ یکی از کاندیداهای فهرست اصلاحطلبان بود و با پیروزی در انتخابات به عضویت شورا درآمد. ابتکار پس از آغاز کار شورای سوم با تأسیس کمیته محیط زیست در این شورا ریاست آن را بر عهده گرفت. این کمیته حدود ۲۰ کار گروه دارد. در اسفند ۹۱ لوح تقدیری از سوی رئیس برنامههای اقدامات مطلوب برنامه اسکان ملل متحد خطاب به معصومه ابتکار رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر اعطا شد که در آن از فعالیتهای آن کمیته برای بهبود کیفیت زندگی در شهر تهران و نیز تدوین گزارش وضعیت محیط زیست تهران قدردانی شدهاست.
معصومه ابتکار از منتقدان دولتهای نهم و دهم جمهوری اسلامی است. وبلاگ شخصی وی در دامنه پرشین بلاگ در تاریخ ۲۹ مرداد ۸۹ به دلیل نظرات و انتقادات وی با دستور مقامات قضایی مسدود شد. ابتکار در همان تاریخ با ایجاد وبلاگ دیگری در سرویس دهنده بلاگ اسپات اعلام کرد برای دفاع از آزادی بیان به نوشتن ادامه خواهد داد.
معصومه ابتکار به عنوان عضو شورای شهر تهران از ارسال امواجی که بر سلامتی انسان و سلولهای بدن تأثیر میگذارد و میتواند موجب اختلال در سیستم ایمنی بدن شود، ابراز نگرانی کرد و با اشاره به مصوبه آن شورا در مورد لزوم ساماندهی آنتنها و دکلهای مخابراتی گفت موضوع پارازیتها از مصوبه شورای شهر مستثنی نیست. براساس مصوبه شورا که ابلاغ نیز شدهاست دکل، سازه ساختمانی محسوب میشود و برای احداث هر دکل باید از شهرداری پروانه و مجوز اخذ شود.
این موضعگیری علیه پارازیت، سبب فشارهای رسانهای فراوان از سوی سایتهای وابسته به نیروهای امنیتی ایران علیه معصومه ابتکار شده، تا جایی که وی را از عوامل داخلی دشمن در پروژه جنگ روانی دانسته و از مدعی العموم خواسته تا علیه وی به جرم تشویش اذهان عمومی اقدام کند. در حالی که موضوع نگرانی از پارازیتها مورد تأیید بسیاری از متخصصان و حتی سایر اعضای شورای شهر تهران است.
براساس خبر سایت تیک در ۱۰ مهر ۱۳۹۳، سرطانزا بودن پارازیتها تأیید شد. سازمان محیط زیست از کمیته رسیدگی به وضعیت پارازیتها درخواست کرد، با توجه به سرطان زا بودن پارازیتها، تصمیم دیگری برای مقابله با تهاجم فرهنگی اتخاذ شود.
وی در آذر ماه ۹۱ با شرکت در برنامه زنده تلویزیونی دیروز، امروز، فردا نسبت به رویکردهای مختلف دولت پس از انتخابات ۸۸ به خصوص در برخورد با شخصیتهای انقلابی و دانشجویان انتقادات صریحی را مطرح کرد که برای سیمای جمهوری اسلامی کم سابقه بود. معصومه ابتکار پس از ثبت نام در انتخابات شورای چهارم تهران رد صلاحیت شد. وی طی مصاحبهای با ذکر اینکه میپرسند چرا رد صلاحیت شدهام گفتهاست: هموار تلاش کردم تا مسایل سلامتی و شهری را در کنار بازگو کردنشان حل کنم اما انتقاداتم به مذاق خیلیها خوش نیامده است.
حمایت از میرحسین موسوی در انتخابات ۱۳۸۸
در جریان انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۸)، در ابتدا زمزمههایی از حضور ابتکار در عرصه انتخابات و کاندیداتوری وی شنیده میشد، اما در نهایت با کاندیداتوری میرحسین موسوی، معصومه ابتکار از کاندیداتوری صرف نظر کرده و در بیانیهای صراحتاً از میرحسین موسوی حمایت کرد. او در بند پایانی این بیانیه نوشت: «ضمن احترام به مواضع شجاعانه حجتالاسلام آقای کروبی، مناسبترین گزینه را برای اداره قوه مجریه در دوره آتی، آقای مهندس میرحسین موسوی نخستوزیر محبوب امام (ره) میدانم.»
حضور در دومین مستند انتخاباتی میرحسین موسوی
در دومین مستند انتخاباتی میرحسین موسوی معصومه ابتکار همراه با فاطمه معتمد آریا و زهرا رهنورد به بررسی مسائل و مشکلات زنان و تبعیض جنسیتی در ایران پرداختند. ابتکار در این مستند ضمن نامطلوب دانستن وضعیت زنان در جامعه و نادیده گرفتن حقوق آنان، یکی از مهمترین مشکلات اجتماعی را مسئله امنیت برای دختران و پسران و سپس مسئله عدالت جنسیتی دانست.
سرکشی به خانوادههای آسیب دیده در جریان حوادث پس از انتخابات ۱۳۸۸
در جلسات رأی اعتماد مجلس شورای اسلامی به وزرای پیشنهادی حسن روحانی، علیرضا زاکانی، در مخالفت با محمد علی نجفی، وزیر پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش ضمن اشاره به حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۸) گفت: «من در شورای عالی هلالاحمر بودم. زمانی که گروهها برای سرکشی به منازل آسیب دیدگان فتنه میرفتند، خانوادهها میگفتند قبل از شما آقای نجفی با خانم م. الف آمده و گفتهاند که ما نماینده موسوی و کروبی هستیم، چرا شما مدعی شهدایی که دادهاید نمیشوید؟»
محمد علی نجفی نیز در دفاع از خود سرکشی به خانوادههای آسیب دیده را مطابق مصوبه شورای شهر تهران دانست. روز بعد معصومه ابتکار در مصاحبهای گفت: «این م. الف، معصومه ابتکار است و من خودم در مورد این موضوع توضیح را میدهم. اقدامات ما بر اساس مصوبه شورا در تاریخ ۲۵ مرداد ۸۸ بودهاست و ما در راستای اقدامی انسان دوستانه برای پیگیری خانواده آسیب دیدگان آن حوادث اقداماتی را انجام دادیم و خدا را برای انجام این اقدامات شکر میکنیم.»
معاونت رئیسجمهور و ریاست سازمان حفاظت محیط زیست دولت یازدهم
پس از پایان دولت دهم و آغاز کار دولت یازدهم جمهوری اسلامی ایران، حسن روحانی، رئیسجمهور، طی حکمی ابتکار را مجدداً به معاونت رئیسجمهور و ریاست سازمان حفاظت محیط زیست منصوب نمود.
پیشنهاد استفاده از نماد یوزپلنگ ایرانی روی پیراهن تیم ملی در جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴
در ۱۶ آبان ۱۳۹۲ در حالی که سپ بلاتر به ایران سفر کرده بود، معصومه ابتکار به عنوان رئیس سازمان محیط زیست به بلاتر پیشنهاد کرد که از نماد یوزپلنگ ایرانی روی پیراهن تیم ملی در جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴ استفاده شود و اظهار داشت: «هدف ما این است تا از انقراض یوزپلنگ ایرانی جلوگیری کنیم. ضمن اینکه میخواهیم نماد این یوز ایرانی را روی لباس تیم ملی ایران در مسابقات جام جهانی برزیل به کار ببریم و از آن استفاده کنیم.» بلاتر نیز از این پیشنهاد استقبال کرد و یوزپلنگ ایرانی بر لباس تیم ملی فوتبال ایران در جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴ نقش بست.
لغو سخنرانی ابتکار در نماز جمعه
در ۲۶ دی ۱۳۹۲، در حالی که از سوی ستاد نماز جمعه اعلام شده بود که ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، به مناسبت هفته هوای پاک پیش از خطبههای نماز جمعه تهران سخنرانی خواهد کرد، ساعاتی بعد این سخنرانی لغو گردید. در ۲۸ دی ۱۳۹۲ روابط عمومی سازمان حفاظت محیط زیست متن سخنرانی معصومه ابتکار معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که قرار بود قبل از خطبههای نماز جمعه تهران به مناسبت فرارسیدن هفته هوای پاک ایراد شود را منتشر کرد. در بخشی از این متن آمده بود: «بیشک اگر برنامههای آغاز شده در دولت اصلاحات استمرار مییافت و با مدیریت صحیح دولت بعدی همراه میشد، امروز تهران نیز مانند شهرهای توکیو، مکزیکوسیتی و لندن که طی ۱۰ سال توانستند مشکلات آلودگی هوا را مرتفع سازند، شهری سالم به لحاظ هوا بود.» ابتکار در ۲ بهمن ۱۳۹۲ اعلام کرد که: «۴۸ ساعت مانده به سخنرانی پیش از خطبههای نمازجمعه تهران به من اعلام شد که برنامه سخنرانی لغو شدهاست. دلیل لغو این سخنرانی را هم اعلام نکردند.»
سانحهٔ رانندگی
معصومه ابتکار در صبح چهارشنبه ۲۰ فروردین ۱۳۹۳، در مسیر رفتن به محل هیئت دولت، بر اثر تصادف خودرو دچار شکستگی کتف و بازوی راست شد و همان شب تحت عمل جراحی قرار گرفت و عمل وی با موفقیت انجام شد.
مصاحبهٔ بیبیسی با ابتکار
در ۲۷ مرداد ۱۳۹۴ و در حالی که هیئتی از جانب خبرگزاری بیبیسی برای تهیه گزارشی از توافق هستهای، به ایران آمده بودند، خبر مصاحبهٔ شبکهٔ بیبیسی ورلد با معصومه ابتکار، معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، همراه با تصویری از این مصاحبه منتشر شد. این اولین مصاحبه بیبیسی با یک مقام رسمی جمهوری اسلامی ایران پس از اتفاقات دهمین دورهٔ انتخابات ریاست جمهوری ایران بود. ابتکار در این مصاحبه که با «کیم کاتاس» خبرنگار بیبیسی انجام شد، توافق هستهای را فصل جدیدی از همکاریهای منطقهای خوانده و از علاقه جمهوری اسلامی ایران برای توسعه روابط با کشورهای همسایه منطقه سخن گفتهاست.
عکس مشترک ابتکار و اوباما
در ۱۱ آذر ۱۳۹۴ و در حالی که اجلاس جهانی تغییرات آب و هوایی در پاریس، به پایان رسیده بود، تصویری در شبکههای مجازی و سایتهای خبری منتشر شد که در آن معصومه ابتکار، معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان محیط زیست ایران که به عنوان نماینده ایران در این اجلاس حضور داشت، و باراک اوباما در آن در فاصله کمی از هم ایستاده بودند، این اولین عکس مشترک رئیسجمهور آمریکا با یک مقام دولتی عالیرتبهٔ ایرانی بود که تا آن زمان گرفته شده بود و انتشار آن بازتاب وسیعی در رسانههای داخل و خارج هر دو کشور داشت.
اقدامات در دولت یازدهم برای حفاظت از محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست در در دولت یازدهم به ریاست معصومه ابتکار در این زمینهها اقدام کرد: احیای شورایعالی حفاظت محیط زیست،حذف بنزین پتروشیمی، کاهش آلودگی هوا در تهران و کلانشهرها و مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا، ارائه 15 لایحه محیط زیستی و تصویب قانون لایحه هوای پاک و حفاظت از تالابها، طرح تنفس جنگلهای هیرکانی و کاهش آتشسوزیهای مناطق حفاظت شده، افزایش ورود مباحث محیط زیستی به آموزشهای رسمی کشور، تقویت اقتصاد سبز، مقابله با حیوان آزاری و ساماندهی باغ وحشها و حذف حیوانات از سیرکها، تقویت دیپلماسی محیط زیست، بهرهمندی از فضای بینالمللی برای مقابله با گرد و غبار و اعمال ارزیابی زیستمحیطی بر روی طرحهای توسعهای بهطوریکه در این دولت هیچ طرح عمرانی و توسعهای بدون ارزیابی زیستمحیطی عملیاتی نشد.
جوایز
کسب عنوان قهرمان زمین ملل متحد
سازمان ملل متحد ابتکار را به دلیل تلاشهایش در سازمان حفاظت از محیط زیست ایران به عنوان یکی از هفت «قهرمان زمین» در سال ۲۰۰۶ مورد تقدیر قرار داد. روزنامه گاردین نیز در ۵ ژانویه سال ۲۰۰۸ نام ۵۰ نفر از رهبران محیط زیست را به عنوان کسانی که میتوانند کره زمین را نجات دهند منتشر کرد که معصومه ابتکار نیز در میان آنان بود. در سال ۲۰۱۲ نام معصومه ابتکار برای چندمین بار توسط سالنامه چهرههای منتقد مسلمان در جهان در فهرست ۵۰۰ چهره با نفوذ جهان اسلام در بخش سیاسی قرار گرفت.
جایزه افتخاری انرژی گلوب
بنیاد انرژی گلوب (Energy Globe)، جایزهٔ افتخاری (و نه رسمی) انرژی گلوب برای یک عمر دستاورد این بنیاد را به معصومه ابتکار اعطا نمود. ولفگانگ نیومن، بنیانگذار این جایزه، چهارشنبه ۹ بهمن ۱۳۹۲ (۲۹ ژانویه ۲۰۱۴) در آیینی در برج میلاد تهران این جایزه را به ابتکار تحویل داد. این جایزه به دلیل تعهد، احساس مسئولیت، صراحت لهجه و تلاشهای معصومه ابتکار برای جلب توجه شهروندان و آگاهی بخشی به افکار عمومی در مورد ضرورت حفظ محیط زیست، به او اهداء شد.
کسب جایزه مینروا
طی مراسمی در شهرداری رم جایزه ‘مینروا’ ایتالیا به خاطر دستاوردهای علمی و به عنوان زنی موفق در عرصه سیاسی به معصومه ابتکار اعطاء شد. این جایزه در ردهبندیهای هنر، اطلاعرسانی، نوآوری و مدیریت سیاسی برای زنان و متعلق به بنیاد غیردولتی مامولتی است که از سال ۲۰۰۹ به نام خانم مامولتی مینروا روزنامهنگار و فعال اجتماعی آن کشور فعالیت میکند.
دریافت دکترای افتخاری علوم سیاسی دانشگاه مطالعات خارجی هانکوک شهر سئول
«این چول کیم» رئیس دانشگاه هانکوک گفت که انتخاب رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران برای تلاشهای صورت گرفته توسط وی در جهت تقویت همکاریها در زمینه صلح جهانی و بهبود و حفظ محیط زیست بودهاست.
فعالیت دانشگاهی
معصومه ابتکار به عنوان دانشیار گروه ایمونولوژی دانشگاه تربیت مدرس در کنار تدریس دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا در زمینههای مربوط به ایمونولوژی سیستم اعصاب، روابط سیستم ایمنی و اعصاب، سایتوکاینها و ایمونولوژی ویروسها، سیستم ایمنی و گاز خردل، همچنین واکسنهای DNA و ایمونولوژی ایدز تدریس و در قالب پایاننامههای دانشجویی و طرحهای تحقیقاتی فعالیت میکند. از جمله جزو همکاران مؤلف کتاب «آسم؛ علوم پایه و بالینی» (۱۳۸۲) از انتشارات مرکز نشر دانشگاهی بوده و فصل «نقش آلایندههای هوا در بروز آسم» را رقم زدهاست.
وی عضویت هیئت امنای انجمن آسم و آلرژی و هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت مدرس را نیز داراست. در زمینه ایمونولوژی همچنین ابتکار یک فصل از کتاب «سلولهای بنیادین و سلولهای بنیادین سرطانی» را به همراه دو نویسنده همکار به نگارش درآورده که توسط انتشارات اسپرینگر در آمریکا در سال ۲۰۱۱ منتشر شدهاست. همچنین در حال حاضر ۴۸ مقاله علمی در سایت Scopus به نام معصومه ابتکار قابل مشاهدهاست. ابتکار البته طی فعالیتهای دانشگاهی خود در حوزه زنان نیز فعال و در سال ۱۳۷۶ مسئول پروژه ایجاد رشته مطالعات زنان در دانشگاه تربیت مدرس بودهاست.
منبع: http://rasekhoon.net/mashahir/show/1306893/معصومه-ابتکار/