زندگینامه دنیس ریچی، خالق زبان برنامه نویسی C

دنیس مک‌آلیستر ریچی متولد ۹ سپتامبر سال ۱۹۴۱ در برونکسویل نیویورک است. ریچی را می‌توان پدر بسیاری از نوآوری‌های کنونی دنیای کامپیوتر و فناوری نامید. او خالق یکی از پایه‌ای‌ترین و تأثیرگذارترین زبان‌های برنامه‌نویسی مدرن یعنی زبان C است. از دیگر نوآوری‌های ریچی که پایه‌گذار تغییرات انقلابی بعدی در دنیای کامپیوتر شد، می‌‌توان به خلق سیستم‌عامل یونیکس اشاره کرد.

دنیس ریچی، سیستم‌عامل یونیکس را با یکی از دوستان قدیمی خود یعنی کن تامپسون توسعه داد. این ۲ جوایز متعددی را با همکاری یکدیگر کسب کردند. جایزه‌ی تورینگ در سال ۱۹۸۳، مدال هامینگ سازمان IEEE در سال ۱۹۹۰ و مدال ملی فناوری ایالات متحده‌ی آمریکا در سال ۱۹۹۹، از جوایز مشترک این ۲ نابغه‌ی دنیای کامپیوتر است. دنیس ریچی در سال‌های پایانی فعالیت کاری و قبل از بازنشستگی در سال ۲۰۰۷، به‌عنوان مدیر دپارتمان تحقیقات شرکت نرم‌افزاری لوسنت (Lucent Technologies) فعالیت می‌کرد. او در دنیای کامپیوتر با نام DMR نیز شناخته می‌شود.

تولد و تحصیل

دنیس ریچی، در تاریخ ۹ سپتامبر سال ۱۹۴۱ در دهکده‌ی برونکسویل در نیویورک به دنیا آمد. پدر او آلیستر ای. ریچی، یکی از دانشمندان آزمایشگاه‌های مشهور بل (Bell Labs) بود. آلیستر ریچی یکی از مؤلفان نظریه‌ی مدارهای سوئیچ‌کننده بود.

دنیس ریچی پس از گذراندن سال‌های ابتدایی تحصیل، به همراه خانواده‌ی خود به سامیت در نیوجرسی نقل مکان کرد و تحصیلات دبیرستان را در این شهر گذراند. پس از آن، او سال‌های ابتدایی تحصیلات دانشگاهی و همچنین تحصیلات تکمیلی و دوره‌ی دکترای خود را در دانشگاه هاروارد گذراند. او دوره‌ی کارشناسی خود را در رشته‌ی فیزیک و تحصیلات تکمیلی را در رشته‌ی ریاضیات کاربردی به پایان رساند. در دوره‌ی دکترا، دنیس دفاع پروپوزال خود را با عنوان «ساختار برنامه‌ها و پیچیدگی محاسباتی» زیر نظر پاتریک سی.فیشر گذراند؛ اما هیچ‌گاه مدرک Ph.D خود را دریافت نکرد. او در زمان تحصیلات دکترا، با کامپیوتر Univac I آشنا شد و کنجکاوی زیادی برای فهمیدن نحوه‌ی کار آن داشت.

کنجکاوی‌های ریچی باعث شد که او در کنار تحصیلات مدرک دکترا، شغلی پاره‌وقت در مؤسسه‌ی فناوری ماساچوست (MIT) پیدا کند. در آن زمان، تحصیلات علوم کامپیوتر و نرم‌افزار، مدارک رسمی نداشتند و شرکت‌ها برای مدیریت سیستم‌های کامپیوتری با مشکلات بزرگی مواجه بودند. ریچی و استعدادش که البته مدرکی برای آن نداشت، در این زمان برای MIT بسیار مفید بود.

فعالیت شغلی

دنیس ریچی در سال ۱۹۶۷ در «مرکز تحقیقات علمی و محاسباتی آزمایشگاه‌های بل» استخدام شد. او و کن تامپسون در این مؤسسه با هم آشنا شدند و در دهه‌ی ۱۹۶۰، تحقیات زیادی روی پروژه‌ی سیستم‌عامل Multics داشتند. نام این سیستم‌عامل مخفف «سرویس اطلاعاتی و محاسباتی چندگانه» (Multiplexed Information and Computing Srvice) بود. سازمان‌های مختلفی همچون دانشگاه MIT، آزمایشگاه‌های بل و شرکت جنرال الکتریک روی این پروژه سرمایه‌گذاری کردند و می‌توان آن را پدر سیستم‌عامل‌های متعددی از یونیکس و macOS تا ویندوز NT نامید. در نهایت، ریچی و تامپسون در سال ۱۹۶۹ از این پروژه خارج شدند.

پس از این همکاری، تامپسون در سال ۱۹۷۰ یک مینی‌کامپیوتر PDP-7 را در یکی از آزمایشگاه‌های سازمان، پیدا کرد و نرم‌افزار خودش را به کمک ریچی و دیگر همکاران روی آن توسعه داد. برایان کرینگان که یکی از همکاران این پروژه بود، نام یونیکس را برای این نرم‌افزار جدید پیشنهاد داد. پس از آن، تامپسون برای تکمیل زبان اسمبلی با یک زبان برنامه‌نویسی سطح سیستم، زبان B را توسعه داد. پس از تامپسون، ریچی توسعه‌ی این زبان برنامه‌نویسی و سیستم‌عامل یونیکس را ادامه داد و نام زبان جدید را C انتخاب کرد. دنیس ریچی تمام عمر کاری خود را در آزمایشگاه‌های بل گذراند. این سازمان در میانه‌ی دهه‌ی ۱۹۹۰ به AT&T تغییر نام داد و در نهایت، ریچی که به زیرمجموعه‌ی Lucent این سازمان رفته بود، در سال ۲۰۰۷ بازنشسته شد.

از دیگر فعالیت های کاری ریچی می‌توان به توسعه‌ی سیستم رمزنگاری روی ماشین cipher اشاره کرد. او این پروژه را به کمک جیمز ریدز و رابرت موریس انجام داد. این سیستم توانایی رمزگشایی حداقل ۲۰۰۰ کلمه داشت. پس از توسعه‌ی این سیستم و مذاکراتی که تیم برنامه‌نویسی با سازمان NSA داشت، قرار بر این شد که این محصول منتشر نشود. دلیل عدم انتشار، قابلیت اجرای آن روی ماشین‌های رمزگشایی کشورهای دیگر بود. ریچی در توسعه‌ی سیستم‌عامل‌های Plan 9 و Inferno و همچنین زبان برنامه‌نویسی Limbo نیز همکاری داشته است.

زبان C و سیستم‌عامل Unix

شهرت اصلی دنیس ریچی، توسعه‌ی زبان برنامه‌نویسی C است که به نوعی پایه و اساس سیستم‌عامل یونیکس نیز بود. او یکی از مؤلفان کتاب معروف C Programming Language است که در اصطلاحات برنامه‌نویس‌ها به «انجیل برنامه‌نویسی» نیز شهرت دارد.

یکی از وظایف اصلی ریچی در توسعه‌ی سیستم‌عامل یونیکس، پورت کردن آن روی ماشین‌ها و پلتفرم‌های مختلف بود. تا قبل از توسعه‌ی این سیستم‌عامل و زبان مادر آن، برنامه‌ها و سیستم‌عامل‌های کامپیوتری محدودیت‌های زیادی داشتند و هرکدام تنها روی سخت‌افزار خاصی اجرا می‌شدند.

ریچی همواره اصرار داشت که در اختراعات و دستاوردها، خود را عضوی از یک گروه بداند. او در جایی گفته بود هر کار و پیشرفتی که معرفی کرده تنها یک کار کوچک «خوب» بوده و توسط هر فرد دیگر در آن زمان و مکان نیز قابل دستیابی بوده است؛ اما بی‌یارنه استراس‌تروپ، خالق زبان ++C در مصاحبه‌ای گفته است:

اگر دنیس تصمیم می‌گرفت که آن دهه از عمرش را روی موضوع دیگری مثلا ریاضیات محض بگذراند، یونیکس هیچ‌گاه به‌ دنیا نمی‌آمد.

در دنیای امروز، زبان برنامه‌نویسی C در بسیاری از زوایای دنیای کامپیوتر از اپلیکیشن‌ها تا سیستم‌های عامل و توسعه‌ی سیستم‌های‌ نهفته (امبدد) استفاده می‌شود. بسیاری از زبان‌های مدرن برنامه‌نویسی بر اساس این زبان توسعه یافته‌اند. سیستم‌عامل یونیکس نیز تأثیرات عمیقی در تاریخ علوم کامپیوتر داشته است. یکی از مشتقات مشهور سیستم‌عامل یونیکس، سیستم‌عامل محبوب لینوکس است. ریچی در مصاحبه‌ای در سال ۱۹۹۹ عنوان کرد که لینوکس و BSD، مشتقاتی از یونیکس بوده‌اند و لینوکس، سالم‌ترین زیرمجموعه و محصول یونیکس بوده است. او در ادامه یونیکس و لینوکس را حاصل تفکرات و تحقیقات خودش، کن تامپسون و بسیاری از پیشگامان قبلی دنیای کامپیوتر دانست.

جوایز

ریچی و تامپسون در سال ۱۹۸۳، جایزه‌ی تورینگ را به خاطر تئوری عمومی سیستم‌های عامل و خصوصا توسعه‌ی سیستم‌عامل یونیکس دریافت کردند. علاوه بر آن، آن‌ها مدال Richard W.Hamming را نیز  در سال ۱۹۹۰ از انجمن مهندسان برق و الکترونیک IEEE دریافت کردند. دلیل اهدای این مدال، توسعه‌ی زبان C و سیستم‌عامل یونیکس بود.

در سال ۱۹۹۷، نام ریچی و تامپسون در موزه‌ی تاریخ کامپیوتر ثبت شد. این ۲ همکار قدیمی در سال ۱۹۹۹، مدال ملی فناوری ایالات متحده‌ی آمریکا را از دست رئیس جمهور وقت یعنی بیل کلینتون دریافت کردند. در توضیح مدال آن‌ها آمده بود که توسعه‌ی زبان و سیستم‌عامل توسط این ۲ نفر، باعث پیشرفت‌های زیادی در سخت‌افزار، نرم‌افزار و سیستم‌های شبکه‌ی کامپیوتری شده و رشد کلی این صنعت را رونق بخشیده است.

مؤسسه‌ی تحقیقات صنعتی آمریکا نیز در سال ۲۰۰۵ جایزه‌ی رسمی IRI Achievement Award را به پاس زحمات ریچی و توسعه‌ی سیستم‌عامل یونیکس به او اهدا کرد. آخرین جایزه‌ی این اسطوره‌ی دنیای کامپیوتر در سال ۲۰۱۱ از طرف کشور ژاپن و تحت عنوان Japan Prize در بخش اطلاعات و ارتباطات به او اهدا شد.

زندگی شخصی و مرگ

آن‌طور که از اطلاعات رسانه‌ها به‌دست آمده، دنیس ریچی هیچ‌گاه ازدواج نکرد. عموم اطرافیان دنیس، او را فردی فروتن، باادب و دوست‌داشتنی توصیف کرده‌اند. او مانند بسیاری از نوابغ برنامه‌‌نویسی، ظاهری خاص با ریش‌ بلند داشت. دنیس کار خود را از ظهر آغاز می‌کرد و تا ساعات پایانی شب در آزمایشگاه و مرکز تحقیقاتی خود مشغول به کار بود.

دنیس ریچی در ۱۲ اکتبر سال ۲۰۱۱ و پس از تحمل بیماری‌های سخت، در سن ۷۰ سالگی از دنیا رفت. پس از مرگ او، تاریخ‌شناس دنیای کامپیوتر، پائول ای.سروتزی در موردش نوشت:

ریچی هیچ‌گاه در رادار قرار نداشت. او هیچ‌گاه نامی مشهور و پر سرو صدا نبود؛ اما اگر میکروسکوپ داشتید و با دقت به کامپیوتر خود نگاه می‌کردید، نام او را در تمام بخش‌های آن پیدا می‌کردید.

دنیس ریچی ۷ روز بعد از استیو جابز از دنیا رفت. مرگ نزدیک این نوابغ دنیای فناوری، مردم و کارشناسان را به مقایسه‌ی این ۲ نفر و دستارودهایشان مشغول کرد. در آن زمان، اکثر مقایسه‌ها، ریچی را آغازگر انقلاب بزرگی می‌دانستند که پایه‌های موفقیت استیو جابز و شهرت شرکت اپل روی آن بنا شده بود. مشهورترین اظهار نظر در این مورد، این‌گونه منتشر شد:

ریچی، مخترع و توسعه‌دهنده‌ی ۲ فناوری اصلی نرم‌افزاری بود که به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم، DNA تمام محصولات نرم‌افزاری امروزی را شامل می‌شوند.

توزیع لینوکس فدورا ۱۶ و نسخه‌ی ۹ سیستم‌عامل FreeBSD پس از مرگ دنیس ریچی منتشر و به پاس زحمات این نابغه‌ی دنیای فناوری به نام او نام‌گذاری شدند.