زندگینامه زنده یاد محمدعلی فردین

پدرش، علی گل نام داشت و در دوشان‌تپه، استادکار یک تراشکاری بود و علاوه بر آن به هنر بازیگری هم علاقه داشت. علی گل بعد از کار روزانه، به تئاتر تهران می‌رفت و در نمایش‌های مختلف، بازی می‌کرد.

فردین از همان دوران کودکی بسیار زرنگ بود وبا بروبچه‌های محل بازی می‌کرد و برتری‌های خود را به رخ هم سن و سال هایش می‌کشید.

او عاشق شنا و نقاشی بود وقتی ۷ ساله شد در مدرسه دقیقی ثبت نام کرد و تا کلاس سوم در همین مدرسه درس خواند. فردین سال ۱۳۲۲ دوره ابتدایی را تمام کرد و برای دوره متوسطه در دبیرستان آذر که در خیابان شاه‌آباد بود، ثبت نام کرد.

فردین هر زمان فرصتی به دست می‌آورد، انرژی خود را با شنا کردن تخلیه می‌کرد و هر وقت می‌شنید که قهرمانی در شنا سربلند کرده است، آرزو می‌کرد بتواند با او رقابت کند.

وی در همان دوران به عضویت باشگاه نیرو درآمد و لباس و وسایل ورزش را قسطی از قرار روزی ۵ شاهی دریافت کرد.

فردین روزها بعد از مدرسه خود را به باشگاه نیرو می‌رساند تا ژیمناسیک تمرین کند، اما عشق او به پارالل و بارفیکس و دارحلقه و حرکات زمینی، خیلی دوام نداشت و او که در کنار خود وزنه‌برداران را با عضلات پیچ در پیچ می‌دید، جذب وزنه‌برداری شد و روزهای زیادی را با وزنه و هالتر و دمبل گذراند.

فردین ۱۳ ساله بود که، همه وجودش را عشق به وزنه‌برداری، قوی‌تر کردن عضلات و مبارزه با هالتر پر کرده بود و در حالی که گمان می‌کرد، هیچکس در دنیا حریف او نخواهد بود، پسر بچه‌ای هم سن و سال او ولی خیلی کوچک اندام و به ظاهر ضعیف، وزنه‌ای سنگین تر از او را روی سر برد و وقتی تعجب فردین را دید، او را به وسط تشک دعوت کرد تا قدرت واقعی او را ببیند.

وی که تا آن زمان روی تشک نرفته بود، وقتی به دعوت حریف خود جواب مثبت داد، در یک چشم به هم زدن نقش زمین شد. چرا که همان حریف به ظاهر ضعیف، با فنی ظریف پشت او را به تشک دوخت.

در این زمان فردین متوجه شد کشتی گرفتن با همه ورزش‌های دیگری که تاکنون او دنبال می‌کرده است، تفاوت دارد. احساس می‌کرد کشتی، همان گمشده‌ای است که او سال‌ها دنبال آن بوده است.

فردین خیلی زود از وزنه‌برداری و هالتر جدا شد و به جمع کشتی‌گیران پیوست. در این جمع مردانی بودند که روی فردین خیلی تأثیر گذاشتند.

او با کیومرث ابوالملوکی مؤسس و مربی باشگاه نیرو که در خیابان ری نزدیک میدان قیام فعلی قرار داشت آشنا شد و الفبای کشتی را نزد او آموخت.

فردین با این هدف کشتی را شروع کرد که قهرمان جهان شود، هر چند که با حضور آن همه نامدارانی که در کشتی ایران وجود داشت، خیلی‌ها، هدف او را دور از دسترس می‌پنداشتند.

ابوالملوکی که به استعداد فردین پی برده بود، او را زیر نظر گرفت و تا مرحله قهرمانی پیش برد، اما از آن بعد، فردین به باشگاه نیرو و راستی رفت تا از امکانات بیشتر این باشگاه بهتر استفاده کند.

باشگاه نیرو و راستی به همت منوچهر مهران تأسیس شد ولی فردین نخستین موفقیت‌های خود را در باشگاه نیرو به ثبت رساند و در سال اول دبیرستان بود که در مسابقه‌های باشگاه‌های تهران، به مقام چهارم وزن سوم (۶۳ کیلوگرم) رسید.

چندی بعد، در مسابقات دیگر قهرمانی باشگاه‌ها که در محل سیرک تهران در خیابان فردوسی برگزار می‌شد، بالاتر از همه رقبا به مقام نخست رسید که نخستین موفقیت چشمگیر او به حساب می‌آید. بعد از همین موفقیت بود که برای اولین بار عکس فردین با دوبنده کشتی در روزنامه‌ها چاپ شد و انگیزه‌های او را برای تلاش بیشتر و رسیدن به هدف افزایش داد.

فردین در ۱۸ سالگی، به مقام اول باشگاه‌های تهران دست یافت و پس از آن به خدمت سربازی رفت. در این مدت به عضویت تیم ارتش درآمد و به تمرین کشتی پرداخت.

در همین دوران روزی اطلاعیه نیروی هوایی را از رادیو شنید که نیرو استخدام می‌کند و او که مدرک سوم متوسطه داشت و به تازگی ازدواج کرده بود، در صف متقاضیان قرار گرفت و به دلیل این که در باشگاه‌های ایران به مقام قهرمانی رسیده بود، پذیرفته شد.

فردین در آموزشگاه فنی نیروی هوایی مشغول تحصیل شد و در همان سال اول، مقام اول آموزشگاه‌های کشور را به دست آورد. جایزه‌ای هم که به او دادند، یک پرچم بود که همیشه از آن به عنوان بهترین یادبود و نشان دوران ورزشی‌اش یاد می‌کرد.

او در همان ایام در مسابقات قهرمانی باشگاه‌های تهران هم شرکت کرد و مقام اول را به دست آورد، اما دورخیز او برای حضور در رقابت‌های المپیک ۱۹۵۲ هلسینکی و جهانی سال ۱۹۵۴ بی ثمر ماند.

زمانی که خبر موافقت حضور تیم ملی در رقابت‌های جهانی سال ۱۹۵۴ ژاپن منتشر شد، همه منتظر رویارویی فردین ۲۴ ساله با عبدالله مجتبوی باتجربه بودند، البته علی غفاری هم هنوز در صحنه بود و یکی از مدعیان وزن پنجم به حساب می‌آمد.

حسین عرب و نبی سروری هم قدم در راه بزرگی گذاشته بودند و برای دیگر رقبا خط و نشان می‌کشیدند.

اما ۲ حریف جدی و قدر او از حضور در مسابقات خودداری کردند. عبدالله مجتبوی با اعلام این که بیمار است و قادر به شرکت در مسابقات انتخابی نیست و علی غفاری به دلیل مصدومیت از صحنه رقابت‌ها کنار رفتند، اما فردین هم نبی سروری را که همان سال قهرمان کشور شده بود، برد و هم بر مقرب غلبه کرد و به مقام نخست وزن پنجم تیم ملی رسید و عضویت او در تیم ملی قطعی باشد.

وی با توصیه‌های عبدالله مجتبوی روحیه گرفت و به ژاپن رفت. اما نخستین حضور بین‌المللی او همراه با استرس زیادی بود.

بسیاری از اعضای تیم ملی هم فکر نمی‌کردند، فردین در نخستین حضور جهانی‌اش بتواند به موفقیتی برسد، اما قدیمی‌ترهایی مثل تختی و زندی و ملاقاسمی و گیوه چی به فردین روحیه می‌دادند و او را تشویق می‌کردند تا برای پیروزی بر رقبا از همه وجود مایه بگذارد.

از راست: مرحوم جهانبخت توفیق، مرحوم غلامرضا تختی، مرحوم حبیب الله بلور، مرحوم محمدعلی فردین و عباس زندی.

فردین در دور اول به راحتی توانست نماینده فیلیپین را ضربه کند، اما در دور دوم مقابل جیمزجی هولت آمریکایی شکست خورد. در دور سوم آلبرتو لانگ آره لا از آرژانتین را با امتیاز برد و به دور چهارم رسید و در این مرحله پرپرلین از سوئد نایب قهرمان المپیک ۱۹۵۲ هلسینکی را با ضربه فنی شکست داد.

اوج کار فردین برتری در برابر کشتی‌گیر نامدار از سوئد بود؛ از معدود ستاره‌های تاریخ کشتی که هم در آزاد و هم در فرنگی از سکوی المپیک بالا رفته.

وقتی داور در سوت خود دمید و پیروزی ضربه فنی نماینده ایران را اعلام کرد، کمتر کسی باورش می‌شد که پشت ستاره سوئدی به همین آسانی و با اجرای فن سگک و کلیدکشی همزمان، به تشک دوخته شود.

فردین در دور پنجم با واختانگ بالاوادزه از روسیه کشتی گرفت و به این حریف باخت. در این زمان چون فقط ۳ نفر در جدول باقی مانده بودند و فردین برای کسب مقام دوم می‌بایست یک کشتی هم با یوکاتا کانه کوی ژاپنی بگیرد، از آسیب‌دیدگی گوش رنج می‌برد و تمایلی نداشت که در مبارزه آخر حاضر شود.

اما کیومرث ابوالملوکی با او حرف زد و گفت: شاید هیچوقت چنین فرصتی برایت پیش نیاید که برای مدال نقره جهان مبارزه کنی. وی فردین را تشویق کرد تا مبارزه کند و او علی رغم درد و شکستگی گوش روی تشک رفت و حریف ژاپنی را شکست داد و صاحب مدال نقره وزن ۷۳ کیلوگرم جهان شد.

او سپس همراه با پهلوان عباس زندی، امامعلی حبیبی، مرحوم جهانبخت توفیق و جهان پهلوان غلامرضا تختی، در آذر ۱۳۳۳ با دعوت فدراسیون کشتی سوئد به این کشور سفر کرد تا ضمن برگزاری مسابقات دوستانه، شگردهای شرقی را به کشتی‌گیران جوان این کشور آموزش دهند.

فردین در مسابقات جهانی استانبول که در استادیوم فوتبال و با حضور بیش از ۳۰ هزار تماشاگر برگزار شد هم می‌توانست مدال بگیرد.
اما واختانگ بالاوادزه آنجا نیز حضور داشت. اسماعیل اوغان هم در خانه خودش و مقابل دیدگان تماشاچی‌های پرشور، مدعی کسب مدال طلا بود.

مورتازوف از بلغارستان به گواه شماره نشریه کیهان ورزشی، (شماره ۲۵ خرداد سال ۱۳۳۶ با بهای روی جلد شش ریال) هیچ رجحانی بر فردین نداشت، اما مدال برنز را از چنگ او قاپید و از سکوی سومی بالا رفت.

فردین در همین مسابقات بالاتر از گاریبالدو نیتزولا قرار گرفت. دست این ایتالیایی در المپیک ملبورن مقابل امامعلی حبیبی بالا رفت اما با اعتراض مسئولان تیم ایران، رأی را برگرداندند.

فردین در مسابقات قهرمانی کشور سال ۱۳۳۶ توانست قربان‌محمد بهادری استاد بی‌بدیل فنون لنگ از مشهد را مقهور توانایی خود کند و به مقام اول برسد.

محمدعلی فردین از معدود قهرمانانی است که هم در کشتی آزاد و هم در کشتی فرنگی، عنوان قهرمانی ایران را نصیب خود کرد. او توانست در مسابقات قهرمانی کشور، باز هم قربان‌محمد بهادری را مغلوب کند و به مقام اول برسد.

افتخارات ورزشی محمدعلی فردین:

• ۷۹ کیلوگرم: قهرمانی کشور ۱۳۳۲ اصفهان – برنز
• ۷۳ کیلو: نفر اول انتخابی تیم ملی در سال ۱۳۳۳
• ۷۳ کیلوگرم: مسابقات جهانی ۱۹۵۴ توکیو – نقره
• ۷۳ کیلوگرم: بدون شکست در رقابت‌های تیم به تیم در سوئد
• ۷۳ کیلوگرم: عضو تیم ملی، اعزامی به جشنواره جهانی ۱۹۵۵ ورشو
• ۷۳ کیلوگرم: قهرمانی کشور ۱۳۳۶ تهران – طلا
• ۷۳ کیلوگرم: مسابقات جهانی ۱۹۵۷ استانبول – چهارم
• ۷۹ کیلوگرم: کشتی فرنگی قهرمانی کشور ۱۳۳۷ تهران – طلا

او سال بعد از این موفقیت، با فیلم دوقلوها و در نقش بدلکار وارد عرصه سینما شد و بعد در فیلم چشمه آب حیات همراه با ایرج قادری که اولین فعالیت سینمایی هر دو محسوب می‌شود ظاهر شد.

با حمایت فردین بود که حبیب‌الله بلور از برجسته‌ترین مربیان تاریخ ورزش ایران پس از برخی بی‌مهری‌ها در فضای ورزش وارد عرصه سینما شد تا با ایفای چند نقش کوتاه، ممر درآمدی برایش مهیا شود. فردین این محبت و خیرخواهی خود را در قبال چند پیشکسوت دیگر کشتی نیز تکرار کرد.

از کشتی‌های فردین، ویدئویی به جا نمانده اما از خوش‌اقبالی علاقه‌مندان کشتی، در فیلم سینمایی«جهان پهلوان» که سال ۱۳۴۵ ساخته شده، اسماعیل ریاحی کارگردان این فیلم تصمیم گرفت تصاویری از اجرای فنون توسط تختی را در فیلم خود بگنجاند.

دو خم و به پل زدن حریف، اجرای فن دشوار لنگ تندر که نیاز به انعطاف و آمادگی بدنی ویژه‌ای دارد، زیر یک خم و تبدیل آن به خورجین‌تکون، از فنونی است که فردین با چیره‌دستی و زیبایی به نمایش می‌گذارد.

محمد علی فردین؛ بازیگر سینما و دارنده مدال نقره جهان، در سال ۱۳۷۹ به علت سکته قلبی در تهران درگذشت و در قطعه هنرمندان گورستان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.