زندگینامه ملا احمد نراقی

ایران اسلامى با تاریخ درخشان مهد پرورش علماء، و دانشمندان بزرگ مسلمانى بوده است که به داشتن این ستارگان علم و فضیلت مباهات دارد.

یکى از این بزرگان علامه مولى احمد بن محمد مهدى نراقى، معروف به فاضل نراقى (م ۱۲۴۵ ق) است. وى در چهاردهم جمادى الثانى، در عهد سلطنت کریم خان زند در سال ۱۱۸۵ ق در خاندان علم و فضیلت در نراق دیده به جهان گشود.

وى دوران نوجوانى و جوانى را در شهر کاشان و در محضر پدر بزرگوارش محقق نراقى (م ۱۲۰۹ ق) حدود سال‌هاى ۱۱۹۰ تا ۱۲۰۵ در پانزده سال اواخر عمر پدر بزرگوارش ـ به تحصیل دوره‏هاى مقدمات، سطح و خارج گذراند و عمده تحصیل وى در این ایام مى‏باشد.

وى در حالی که در سال ۱۲۰۵ به درجه اجتهاد نائل شده بود همراه پدر بزرگوارش به عتبات عالیات مشرف و مراتب عالى تحصیلات حوزوى را در آنجا مى‏گذراند.

در آنجا از محضر بزرگانى همچون سید محمد مهدى بحرالعلوم (م ۱۲۱۲ ق)، سید على طباطبائى، صاحب الریاض (م ۱۲۳۱ ق)، سیدمهدى شهرستانى (م ۱۲۱۶ ق)، شیخ محمدجعفر نجفى (م ۱۲۲۸ ق)، استفاده‏هاى وافرى برده و به تدریس، تحقیق و تألیف مى‏پردازد (۱) هنوز بیش از چهار سال از اقامت وى در نجف اشرف نمى‏گذشت که به خاطر وفات پدر بزرگوارش در سال ۱۲۰۹ ق به ناچار به کاشان باز مى‏گردد و به جاى پدرش مسؤلیت اداره حوزه علمیه، تدریس و خدمت به مردم آن سامان را به عهده مى‏گیرد.

حوادث سیاسى و اجتماعى زمان وى

یکی از حوادث سیاسی عصر وی قتل محمد خان قاجار در سال ۱۲۱۲ ق است. فتحعلى شاه که پس از او به حکومت رسید با توجه به ایمان دینى مردم و از باب مصلحت و براى مشروعیت دادن به حکومتش به دنبال جلب نظر علما بود وى در هنگام جلوس بر تخت سلطنت از شیخ جعفر نجفى معروف به کاشف الغطاء که از بزرگان فقها در زمان او بود اجازه گرفت و سپس از ملا احمد که بزرگترین شخصیت علمى و مرجع شیعیان ایران بود درخواست نمود که رساله عملیه‏اى را تألیف نماید تا به دستورات آن عمل شود ملا احمد به دلیل تمایل شاه رساله وسیله النجاه را در دو مجلد نوشته به او هدیه نمود.

فرزندان

در مقدمه معراج السعاده چاپ امیر کبیر، فرزندان ملااحمد را دو پسر ذکر نموده‏اند به نام‌هاى حاج ملامحمد معروف به حجت الاسلام و ملقب به خاتم المجتهدین که داماد میرزاى قمى صاحب قوانین بوده است.

و پسر دیگر وى نصیرالدین نام داشته که فردى فاضل و دانشمند و ادیب بوده و داراى تألیفات زیادى است. اما آنچه در کتب تراجم دانشمندان و فقهاى شیعه ذکر شده ۴ پسر فاضل و دانشمند وى بدین شرح است: ملامحمد (۱۲۱۵ ـ ۱۲۹۷ ق) معروف به عبدالصاحب، محمد نصیر (۱۲۱۹ ـ ۱۲۷۳ ق) ابوتراب (۱۲۲۱ ـ ۱۲۶۲ )، محمد جواد (۱۲۲۲ ـ ۱۲۷۸ ق) که تفصیل آثار و تألیفات آنان خواهد آمد.

شاگردان ایشان

اگر چه شاگردان ملااحمد زیاد بوده‏اند و آن چنان که در مقدمه کتاب خزائن وى، استاد على‏اکبر غفارى نقل نموده که بیش از ۲۰ اجازه از وى موجود است که در نزد فاضل معاصر حسن نراقى موجود است (۲) اما نام بعضى از آنان که در دسترس مى‏باشند عبارتند از:

۱ـ شیخ مرتضى انصارى (م ۱۲۸۱ ق) وى بین سال‌هاى ۱۲۴۱ تا ۱۲۴۴ در اواخر عمر شریف ملا احمد از محضر وى استفاده نموده است.

۲ـ برادر فاضل و دانشمندش محمدمهدى بن محمد مهدى نراقى (م ۱۲۸۶ ق) معروف به آقا بزرگ.

۳ـ سید شفیع چابلقى (م ۱۲۸۰ ق) .

۴ـ محمد حسن جاسبى.

۵ـ فرزندش محمد بن احمد (م ۱۲۹۷ ق) ملقب به عبد الصاحب و معروف به حجه الاسلام، داماد محقق قمى .

۶ـ برادرش میرزا ابوالقاسم کاشانى (م ۱۲۵۶ ق).

وى در سلسله مشایخ بسیارى از متأخرین از طریق شاگردانش به خصوص شیخ مرتضى انصارى مى‏باشد که مى‏توان از محدث نورى صاحب مستدرک الوسائل امام خمینى(ره) و مرحوم آیه الله عظمى نجفى مرعشى نام برد.

پی‌نوشت‌ها:

۱- الذریعه ۱/۱۴۵/ روضات الجنات ۷/ ۲۰۰.

۲- الخزائن، ص ۵.