زندگینامه شیخ محمود شبستری
شیخ سعدالدین محمود بن امین الدین عبدالکریم بن یحیی شبستری از عرفا و شعرای نامی قرن هفتم و هشتم هجری است. او در سال ۶۸۷هجری قمری در ایام سلطنت کیخاتو خان در قصبه شبستر واقع در هشت فرسخی تبریز متولد شد و در عهد سلطان محمد خدابنده و ابوسعید بهادر خان در شهر تبریز مرجع علما و مضلا بود.
شبستری پس از کسب دانش در تبریز به مسافرت در شهرهای مختلف پرداخته و در سفر به مصر، شام، حجاز از علما و مشایخ این سرزمین ها کسب دانش توحید کرده است. او خود در این باره می گوید:
مدتــــی من زعمـــر خویش مدید صـــــرف کـــــردم به دانش توحیــــد
در سفرها به مصر و شام و حجاز کردم ای دوست روز و شب تک و تاز
سال و مه هم چو دهر می گشتــم ده ده و شهـــــر شهــــر مــی گشـتــــم
گاهــــی از مه چـــراغ می کردم گــــاه دود چـــــــراغ مـــــی خــوردم
علمــــــا و مشـــــــایــخ این من بس که دیــــــدم به هر نواحـــــــی من
جمــع کردم بســــی کــلام غریب کردم آنــــــگه مصنــــــفات عـجـــیب
هم چنین شیخ محمود در سفری به کرفان در آنجا تاهل اختیار کرده و در آن شهر اولاد و احفادی از او به وجود آمده است که جمعی از ایشان اهل قلم و کمال بوده و به خواجگان شهرت یافته اند.
شبستری پسری به نام عبدالله داشته که جوانی فاضل و کامل وماهر در علوم مختلف به خصوص ریاضی بوده است. وی در سال ۹۲۶هجری از جاب سمرقند به دربار روم رفته و سلطان سلیم او را تعظیم بسیار کرده است. شیخ عبدالله مثنوی به نام شمع و پروانه به نام سلطان سلیم سروده و نیز رساله ای به زبان فارسی در قواعد معما به نام سلطان مذکور نوشته است.
شبستری سرانجام به تبریز باز گشته و در سال ۷۲۰ هجری در ۳۳ سالگی وفات یافته و در شبستر وسط باغچه گلشن در جوار مزار استادش بهاءالدین یعقوبی تبریزی مدفون شده است. بعضی ها معتقدند که چون شبستری وصیت کرده که او را پای مزار شیخ بهاءالدین دفن کنند و سال وفات بهاءالدین ۷۳۸ هجری است و همچنین چون باباابی شبستری در مرض موت شبستری حاضر بوده و در همان ماه وفات شبستری فوت نموده و تاریخ وفات باباابی ۱۷ ربیع الاول سال ۷۴۰ هجری است، پس سال وفات شبستری هم باید ۷۴۰ هجری باشد ضمنا با توجه به تجدید عمارت های مکری کقبره شبستری احتمال آن داده شده که تاریخ فوت نوشته شده بروی مزارش تغییر کرده باشد.
بعضی از معاصران، تاریخ وفات شیخ محمود را همان ۷۲۰ هجری پذیرفته اند ولی تولد او پیش از سال ۶۸۷ هجری حدس زده اند و دلیل آن را هم بعید بودن ۲۶ سالگی شبستری برای شهرت فراوان او در عهد خدابنده ذکر کرده اند. شبستری پیرو مذهب سنت و جماعت و معتقد به عقاید اشعریان بوده است. لاهیجی شارح گلشن راز شیخ و مرید شبستر را امین الدین می نویسد. خود شیخ محمود نیز در مثنوی سعادت نامه از امین الدین یاد میکند:
شیخ و استد من امین الدین دادی الحق جوابهای چنین
برخی هم استاد او را بهاءالدین تعقوبی تبریزی دانسته، اما با استنباط از عبارت صاحب روضات الجنان میتوان هر دوی آنها را از اساتید وی دانست.
آثار شبستری:
- آثار منظوم ( ۱- گلشن راز، ۲- سعادت نامه)
- آثار منثور ( ۱- حق اليقين في معرفة رب العالمين، ۲- مرآ‌ََْة المحققين، ۳- شاهد يا شاهد نامه)
